2011 SOMALİ KITLIK FELAKETİ VE TIBBİ İNSANİ YARDIM ORGANİZASYONLARI

YAZARLAR

¹ Büşra YENİNARCILAR

² Merve KARACA

¹ Merve RENÇBER

¹ Muhammed Cihan IŞIK *

¹ Rabia KASAL

¹ Rumeysa BAHADIR

³ Rüveyda YILDIZ

1. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi
2. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
3. Ufuk Üniversitesi Tıp Fakültesi

*İletişim: m.cihan.i.94@gmail.com

SOMALİ’DE YAŞANAN KITLIK AFET MİDİR?

İnsanlar için fiziksel, ekonomik, sosyal ve çevresel kayıplar doğuran, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen, etkilenen topluluğun yerel imkân ve kaynaklarını kullanarak baş edemeyeceği doğal, teknolojik veya insan kökenli olayların sonuçlarına afet denilmektedir. Birleşmiş Milletler (UN) Entegre Gıda Güvenliği Fazı Sınıflandırmasına (IPC) göre 20 Temmuz 2011’de Güney Somali’de (Aşağı Shabelle, Orta ve Alt Juba, Bay, Bakool, Benadir, Gedo ve Hiraan) kıtlık ilan etmiştir. IPC’ ye göre kıtlık ilan edilmesi için:

• Hanelerin en az %20’sinin başa çıkılamayan aşırı gıda eksikliği ile karşı karşıya olması,
• Akut malnütrisyon prevelansının %30’u geçmiş olması,
• Kaba ölüm hızının günlük 10.000 kişide 2’yi geçmesi gerekmektedir.

KITLIĞIN SEBEPLERİ

A) Kuraklık

2010 ve 2011 yıllarında yağışların az olması kuraklığın en önemli sebeplerinden olmuştur. Bitkilerin büyümesini ve dolaylı olarak yağış miktarını yansıtan Normalleştirilmiş Bitki Örtüsü İndeksi (NDVI); 2010 yılındaki yağışın, Afrika Boynuzu’nun birçok bölgesinde son 50 yılda kaydedilen değerlerin en düşüğü olduğunu göstermiştir. Büyük ölçüde azalmış mahsul üretimi ve artan hayvan ölümleri hem yerel gıda kullanılabilirliğini hem de en yaygın gelir kaynaklarından biri olan hayvancılık satışlarını azaltmıştır.

B) Çatışma

Somali’de yıllardır süren çatışma ve iç savaş, göçlere, gelen insani yardıma erişimi kısıtlanmasına ve buna bağlı olarak gıda güvencesiaçısından sorunlar yaşanmasına neden olmuştur. Çatışma ortamı, Somali’yi insani yardım çalışanları açısından dünyadaki en tehlikeli yer haline getirmiştir. 13 Ekim 2011 tarihinde Dabaab’dan iki Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF) çalışanı kaçırılmış ve kaçırılan 2 çalışan Mogadişu’da öldürülmüştür. Bu sebeple başta MSF olmak üzere insani yardım kurumlarının bölgedeki aktivitesi azalmıştır.

C) Gıda Fiyatlarındaki Artış

Somali, ağırlıklı olarak gıda ithalatına bağımlıdır. Gıda fiyatları, 2011 Haziran ve Temmuz aylarında zirve yapmıştır. Hayvan kayıplarının ve kırsal kesimde azalan iş gücünün birleşmesi; gıda fiyatının arttığı dönemde kırsal kesimdeki gelirlerin hızla düşmesine sebep olmuştur. Somali Şiling’i (SoSh) ABD dolarına karşı değer kaybettiğinden alım gücünde bir düşüş ve insani kriz ortaya çıkmıştır. Krizin en şiddetli yaşandığı Temmuz 2011’de tahıl fiyatlarına karşı alım gücü oldukça düşmüştür. Kıtlık bildiriminden önceki 11 ay boyunca, Kıtlık Erken Uyarı Sistemi Ağı (FEWS NET) ile Gıda Güvencesive Beslenme Analiz Birimi Ağı (FSNAU) tarafından bir dizi erken uyarı yapılmıştır. Bu erken uyarılar, 2010 ve 2011 yağmur mevsimlerinin kurak geçmesinin ürün üretimi ve hayvancılık üzerindeki etkisini önceden göstermiş; hububat fiyatlarında ciddi artış gözlenmiştir.

D) Ekili Devlet Kurumlarının Olmayışı

Ulusal ve yerel çapta işleyen kurumların olmaması, kıtlığa ilişkin sorunların yaygınlaşmasındaki diğer etken olmuştur. Orman bakanlığı, hayvancılık bakanlığı, imar ve iskân bakanlığı, sağlık ve sosyal hizmetler bakanlığı, su ve maden kaynakları bakanlığı ülkede yıllarca olması gerektiği şekilde çalışmamıştır. Gıda güvencesinin olmayışı, salgın hastalıklar, su kıtlıkları ve altyapı eksiklikleri gibi güncel sorunlara değinmek normal şartlarda bu bakanlıkların yükümlülüğü altına girmektedir.

KITLIĞIN SONA ERMESİ

UN, 3 Şubat 2012’de kıtlığın sona erdiğini açıklamıştır. FSNAU ve FEWS NET tarafından yapılan son analizler; kıtlığın Güney Somali’de artık mevcut olmadığını, ancak nüfusun yaklaşık üçte birinin hala risk altında olduğunu, bölge halkının temel gıda ve gıda dışı ihtiyaçları tam olarak karşılayamayacağını doğrulamıştır. Sağlanan insani yardımın ve 2011 hasatının ortalamanın üzerinde olması kıtlığın sona ermesinde rol oynamıştır. Ancak 3 Şubat 2012’de 1,7 milyonu insani erişimin çok sınırlı olduğu güney bölgelerde olmak üzere 2,34 milyon kişi kıtlık sona erdiğinde bile kriz içinde kalmıştır.

Mogadişu IDP arasında akut malnütrisyon seviyesi 2011 Ağustos ayında %45 iken 2011 Aralık ayında %20’ye düşmüştür. UN, 2012 Şubat itibariyle kıtlığın ve bölgedeki güvensiz ortamın etkilerinin sürdüğünü, %70’i güney bölgelerde yaşayan 325.000 akut malnütrisyonlu çocuğun kıtlığın sona ermesine rağmen beslenme tedavisine ihtiyaç duyduğunu açıklamıştır.

WHO’NUN KITLIĞA YAPTIĞI YARDIMLAR

WHO Acil İnsani Eylem (EHA) departmanı haftalık epidemiyolojik bültenler yayınlamış, bu sayede haftalık veriler kıyaslanarak yapılan yardımlar organize edilmiştir. Kenya’nın başkenti Nairobi’de Bölgeler Arası Acil Destek Takımı (HoA Team) oluşturulmuştur. Bu takımın Somali’de yaptığı yardımlar:

A) Bulaşıcı hastalıkların kontrolü ve önlenmesi

• Eylül ve Ekim aylarında WHO ve partner kurumları koleraya yönelik için hazırlık çalışmalar yapmıştır. Hastanelerde ve kolera tedavi merkezlerinde yönetilmesi için sağlık tesislerini ve bunların kapasitelerini (stokları, eğitimli sağlık çalışanları, mevcut kılavuzları) gösteren bir harita oluşturmuştur. WHO sağlık çalışanlarının kolera teşhisi ve tedavisi hakkında eğitilmesini desteklemiş ve kolera tedavi merkezlerine yeterli temel ihtiyaçları sağlamıştır. Bu sayede bu merkezler 2.000 ağır kolera vakasını ya da 8.000 orta kolera vakasını tedavi edebilecek hale gelmiştir. Kolera tedavisi için Benadir Hastanesi’ne sağlık kitleri yollanmış, 5.000 ağır kolera vakası tedavi edilmiştir. (Ekim 2011 sonu itibari ile)
• Koleranın kaynağının da durdurulması için su, sanitasyon ve hijyen alanında çalışmış, önleyici tedbirleri pekiştirmek için su testi gereci (water testing supply) tedarik etmiştir.
• Kuraklıktan etkilenen bölgelerde toplam 303 sağlık tesisinin dışında, Güney ve Orta Somali’de düzenli tarama raporları sunan 115 sağlık tesisi bulunmaktadır. WHO bu kayıtların geliştirilmesi için çalışmıştır. Tarama sisteminin geliştirilmesi için 115 ilçe çocuk felci çalışanı ve 10 bölge çalışanı, erişimin zor olduğu yerlerde WHO’nun sağlık cevabına (tedarik zincirinin desteklenmesi ve sürveyans gücünün arttırılması) aracı olmuştur.
• WHO komplike olmayan ağır sıtma tedavisi ve teşhisi için acil stok hazırlamıştır. Artemisin bazlı ilaçların (ACT) ve hızlı teşhis testlerinin stoklarının durumunu belirlemek için WHO partner kurumlar ile çalışmıştır. 711.000 ülke içi yer değiştirmiş, yüksek risk taşıyan kişilere (IDP) kapalı alan sprey ile ilaçlama çalışmaları yürüterek ve mümkün olan yerlere uzun süre böcek ilacı ile işlem görmüş cibinlik temin ederek sıtma koruması sağlamıştır.

B) Temel Sağlık Hizmetleri

• WHO, Güney Somali’de partner kurumlar ile çalışarak acil aşılama kampanyaları yürütmüştür. Temmuz 2011’den Kasım 2011’e kadar yürütülen bu kampanyalar ile; 6 ay 15 yaş arası bir milyon çocuğa kızamık aşısı yapılmıştır. Ayrıca yaklaşık 1 milyon çocuğa A vitamini ve 5 yaş altı yaklaşık 200.000 çocuğa anti-parazit ilaçlar verilmiştir. Doğurganlık çağındaki toplam 187.961 kadına tetanos aşısı yapılmış ve 5 yaş altı 452.090 çocuk, çocuk felcine karşı aşılanmıştır. Bu hizmetler, Çocuk Sağlığı Günleri (Child Health Day) ve Kızamık Pozitif (Measles Plus) kampanyalarının birlikte yürütülmesi ile sağlanmıştır.
• WHO ve UNICEF Somali’deki çocukların başlıca sağlık tehditleri olan malnütrisyon, sıtma, akut sulu ishal/kolera ve pnömoni/akut solunum enfeksiyonları kaynaklı mortalite ve morbiditesini düşürmeyi hedefleyen yeni bir program başlatmıştır. Bu program ile öncelikle, hiçbir tıbbi bilgisi olmayan genç kadınların; malnütre çocukları teşhis edecek ve bunları tedavi merkezlerine gönderecek kadar bilgilendirilmesi sağlanmış, aynı zamanda sıtma, akut sulu ishal ve zatürreyi teşhis ve tedavi edecek şekilde eğitilmesi planlanmıştır. Eğitilmiş kişilere tıbbi malzemelerin sağlanması ile bu kişilerin kendi köylerinde hizmet vermelerinin önü açılmıştır. Bu program Kasım 2011‘de başlamıştır.
• WHO Eylül 2011’de sağlık hizmetini özellikle acil durumlarda merkezden bağımsız hale getirmek içini Dolow’da yeni bir sahra hastanesi açmıştır. Sekiz yataklı çadırdan, bir ameliyathaneden ve temel bir laboratuvardan oluşan bu hastanede; sıtma, akut sulu ishal ve akut solunum enfeksiyonları tedavisi ile tümör, şarapnel, yabacı cisim ve doğumsal kusuru olan hastalara cerrahi tedavi hizmeti verilmiştir. 
• WHO, IDP kamplarında ve yerleşik topluluklarda 20’den fazla mobil sağlık kliniği, 10 ikinci basamak sağlık tesisi kurmuştur.
• Travma sonucunda gelişen çok sayıda can kaybından dolayı, WHO önceden sağlanmış olan temel acil sağlık kitlerine ek olarak kan transfüzyonu ve travma setleri sağlamıştır. WHO aynı zamanda acil obstetrik bakım hizmetlerinin yaygınlaşmasını ve dokuz sağlık kuruluşunda temel ruh sağlığı hizmetlerini desteklemiştir.

C) Şiddetli Akut Malnütrisyonun İdaresi

• WHO şiddetli akut malnutrisyon için tedavi ve bakım stratejisi geliştirmiş, 8 hastanede şiddetli akut malnutrisyonun idaresi hakkında eğitim kursları ile tedavi ve bakım stratejisi geliştirilmesini desteklemiştir.
• Aynı zamanda Anne ve Çocuk Sağlığı Merkezleri’nde ve hastanelerde başvuru ve tedavi servislerini desteklemiştir.

D) Koordinasyon

• UN organizasyonlarından sadece WHO, UNICEF ve UNFPA Güney ve Orta Somali’ye erişebilmiştir. Yüzden fazla sivil toplum kuruluşu Somali için çalıştığından bu kurumlar arasındaki koordinasyon WHO’nun en önemli eylemlerinden biri olmuştur.
• WHO, ulusal düzeyde sağlık kümesi (health cluster) kurulmasına öncülük etmiş; UN organizasyonlarının, sivil toplum kuruluşlarının ve bağışçıların temsilcilerinden oluşan yaklaşık 40 katılımcı ile aylık toplantılar düzenlemiştir.
• WHO, Eylül 2011’de Mogadişu’da tam zamanlı sağlık kümesi koordinatörü görevlendirmiştir.

Sağlık Kümesi

Küresel Sağlık Kümesi acil sağlık durumlarında kurumların daha etkili, zamanında ve öngörülebilir yanıtlar oluşturmaları için birlikte çalışacakları bir platformdur. WHO bu platforma öncülük yapmaktadır. Küresel Sağlık Kümesi 2005 yılında UN-IASC’nin bir parçası olarak oluşturulmuştur. Bugün küresel olarak 50 partner kurum ve farklı ülkelerde lokal 700’den fazla partner kurum ile çalışmaktadır. Bu kurumlar uluslararası organizasyonlar, UN kuruluşları, sivil toplum örgütleri, devlet kurumları, akademik kuruluşlar, eğitim kuruluşları ve bağışçılardan oluşmaktadır. 23 ülkede aktif sağlık kümesi bulunmaktadır.

Küme (cluster) yaklaşımı; insani acil durumlara uluslararası tepkilerin öngörülebilir ve açıklanabilir olmasını sağlar, kurumların belirli alanlardaki görevlerini ve kurumlar arasındaki görev dağılımını netleştirerek acil durumlarda belirli bir liderliğin bulunmasını sağlar. Ayn zamanda kaynakların boşa harcanmasını önler. Bu yaklaşım uluslararası insani yardım topluluklarını daha iyi organize etmeyi ve daha açıklanabilir ve profesyonel hale getirmeyi amaçlamaktadır. Böylece etkilenen insanlar, hükümetler, yerel yönetimler, yerel sivil toplum ve kaynak sağlayıcı ortaklar için daha iyi bir partner olabilir.

WHO Somali Temsilciliği

WHO, 1960’dan bu yana Somali’de önlenebilir yaşam kaybını, hastalık ve sakatlık yükünü azaltmak ve Somali hükümetinin kapsamlı ve adil bir sağlık hizmeti sunmasını sağlamak için çalışmıştır. WHO’nun Somali’deki temsilciliği; sağlık hizmetlerini güçlendirmek, halk sağlığı sorunlarını ele almak, sağlık araştırmalarını desteklemek ve teşvik etmek için merkezi ve yerel düzeyde hükümet ve sağlık yetkililerini desteklemiştir. Kenya Nairobi’deki WHO Somali Bağlantı Ofisi yürütülen programlar ve Somali Sağlık Kümesinin oluşturulması ile Somali’deki 140 partner kurumun insani sağlık yardımını koordine etmiştir. Bu ofis dışında Somali’de üç şube ve bir saha ofisi bulunmaktadır. WHO Somali; 380 personel, danışman ve yüklenici/girişimci ile çalışmaktadır. Bunlardan 320’si Somali’de çalışmaktadır.

WHO Somali bağışçıları:

• Avustralya Hükümeti (AusAID)
• Merkezi Acil Müdahale Fonu (CERF)
• Uluslararası Kalkınma Departmanı (DFID)
• AIDS, Tüberküloz ve Sıtma ile Mücadele Küresel Fonu
• Kanada Uluslararası Kalkınma Ajansı (CIDA)
• Norveç Hükümeti
• İspanyol Uluslararası Kalkınma ve İş Birliği Ajansı (AECID)
• İsveç Uluslararası Kalkınma Ajansı (SIDA)
• İsviçre Kalkınma ve İş Birliği Ajansı (SDC)
• Suudi Arabistan Krallığı
• Arap Ekonomik Kalkınma Kuveyt Fonu
• ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID)

DİĞER UN ORGANİZASYONLARININ KITLIĞA YAPTIĞI YARDIMLAR

1. Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi (OCHA): OCHA bu afet boyunca UN organizasyonları tarafından yürütülen aşılama, eğitim ve benzeri çalışmalara bütçe sağlamıştır. Afet boyunca yapılan yardımların başarısını değerlendirmek, afetin ortaya çıkardığı sağlık sorunlarını ve afetin etkilediği bölgelerin durumunu gösteren raporlar ve haritalar yayınlamıştır.
2. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR): UNHCR, 2011 yılında Somali’deki kıtlığa ve acil duruma yanıt olarak 417.700’den fazla kişiye yardım malzemesi dağıtmıştır. Yaklaşık 24.000 kişiyi kapsayan dağıtım sonrası izleme çalışmaları gerçekleştirmiştir. Bu çalışmalara göre yardım malzemelerinin %96,4’ün hedeflenen yararlanıcılara ulaştırıldığını tespit edilmiştir. Puntland’da 3.000 hane ve Somaliland’da 1.500 aileye geçici barınaklar temin edilmiştir. Somaliland İçişleri Bakanlığı tarafından 2011 yılında kabul edilen Ulusal İltica Politikasının hazırlanmasına yardımcı olmuştur. Yaklaşık 1.200 kişiye küçük işletmeler kurmak için nakit bağış yapılmıştır, bu bağışlar 4.000 kişinin geçim kaynaklarının iyileştirmesine yardımcı olmuştur.
3. Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF): UNICEF kıtlık bölgesinde anne-çocuk sağlığını geliştirmek için aşılama ve eğitim (hijyen, hastalıktan korunma ve hastalığın tanısı hakkında) kampanyaları yürütmüştür. Okullarda çocuklara su sanitasyonu hakkında eğitim vermiş, akut malnütre çocuklara ek gıda, kuru gıda yardımı yapmıştır.

TIBBİ VE GIDA ODAKLI YARDIMLARI İLE KIZILHAÇ VE KIZILAY HAREKETİ

Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Federasyonu (IFRC) kuraklık sebebi ile Somali için yapılan 2011 yıllık ülke planı kapsamında çalışmalarına Ocak 2011’de Somaliland ve Puntland bölgelerinde başlamış olup  Temmuz 2011’de Güney Somali’de kıtlık ilan etmiştir. Gıda ve su miktarının ciddi miktarda azalması ile IFRC ile Somali Kızılayı (SRCS) 23 Eylül 2011 tarihinde acil yardım çağrısında (emergency appeal) bulunmuştur. Yardım çalışmaları IFRC’nin takip ve koordinasyon desteği ile SRCS tarafından Somaliland ve Puntland bölgelerinde yürütülmüştür. SRCS bölgelerde UNICEF, WFP, WHO, UNOHCA ve ilgili bakanlıklarla birlikte çalışmıştır. Nisan 2013 tarihine kadar mobil ve kalıcı sağlık kliniklerinin kurulması ile sağlık ve beslenme hizmetleri başta olmak üzere; gıda dışı ürünlerin (NFIs) ve tıbbi malzemelerin temin ve dağıtımı, mobil sağlık klinikleri için araç temini, su kaynaklarının rehabilitasyonu, su kuyularının çalışması için yakıt ödeneği, çocukların okul ve yetimhanelerde devamlılığını sağlamak için kumanya dağıtımı, balıkçılıkla geçinen ailelere geçimlerini kazanabilecekleri malzeme desteği, insan kaynağı kapasitesinin güçlendirilmesi alanlarında çalışmalar yapılmıştır.

Türk Kızılayı faaliyetlerine 8 Ağustos 2011 tarihinde Somali’nin başkenti Mogadişu çevresindeki Bakool ve Aşağı Shabelle bölgelerinde başlamıştır. Çalışmaların koordinasyonu için 11 Ağustos 2011 tarihinde Türk Kızılayı Somali Delegasyon Başkanlığı kurulmuştur. Yardım çalışmaları Türk İş Birliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA), Afet ve Acil Durum Başkanlığı (AFAD), Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi (UMKE), İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), Devlet Su İşleri (DSİ) ve Katar Kızılayı iş birliği ile gerçekleştirilmiştir. Türk Kızılayı çalışmalarını Mogadishu’nun Jazeera bölgesinde kurmuş olduğu 25.400 kişinin barınma ihtiyacı karşılanan Jazeera Hayat Çadırkenti merkezli yürütmüştür. 29 Mart 2013 tarihine kadar sağlık, hijyen, yemek ve gıda dağıtımı, barınma, su ve sanitasyon, eğitim ve sosyal hizmetlerin sunulmasının yanısıra tıbbi atık imha projesi, kurban kesimi ve soğuk hava deposu projesi, Türk Kızılayı Stadyumu Projesi, endüstri meslek lisesi projesi, mikro hastaneler projesi gibi uzun soluklu faaliyetler planlanmış, büyük bir kısmı da hayata geçirilmiştir.

IFRC

Somaliland ve Puntland çevresinde sağlık ve beslenme durumlarının iyileştirilmesi amacıyla koruyucu sağlık hizmetleri, tedavi edici hizmetler ve sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi konusunda çalışmalar yürüten IFRC; sağlık merkezlerine gelenlere genel sağlık hizmetleri, geniş kapsamlı antenatal, postnatal, çocuk sağlığı ve bağışıklama hizmetleri vermiş; gebe ve emziren 46.534 anneye ve 5 yaşının altında 62.850 çocuğa toplamda 109.348 kumanya dağıtılmıştır. 73 anne ve çocuk sağlığı merkezi (MCH) ve ayaktan hasta bakım merkezi (OPD) ile 8’i Somaliland 6’sı Puntlanda’da olmak üzere 14 mobil klinik kurulmuş, bu merkezlerde 307.509 muayene yapılmıştır. Muayene sırasında ihtiyaç duyulan 378 OPD kiti ile 5 kolera kiti bu merkezlere ulaştırılmıştır. Mobil sağlık klinikleri için 36 sağlık personeli ve 14 şoför görevlendirilmiştir. Gebe ve emziren annelere MCH aracılığı ile 20.000 cibinlik dağıtılmıştır. 28 ilkokul ve 3 yetimhanedeki 6.132 çocuğun faydalanması için içerisinde pirinç, şeker, makarna, fasulye, un ve yağın bulunduğu kumanya dağıtımı yapılmıştır.

IFRC, su ile bulaşabilecek hastalıkların önlenebilmesi, içilebilir suya erişimin sağlanabilmesi, sanitasyon ve hijyen hizmetlerinin sunulabilmesi için su ve sanitasyon çalışmaları yapmış, insanların temiz suya ulaşımını sağlamıştır. Yapılan çalışmalardan 182.880 insan faydalanmıştır. Bu kapsamda halkın yağmur yağdığında suyun depolanması için kullandığı ve yerel ismi “berked” olan 11 kuyunun rehabilitasyon çalışmaları ile birçok su kuyusunun bakımı ve onarımı yapılmış, yeni kuyular inşa edilmiştir. Su kuyularının faal hale gelebilmesi için gerekli enerjinin sağlanması kapsamında 3 kuyuya jeneratör ve su pompası, 2 kuyuya güneş paneli sağlanmış; Somaliland’da 6, Puntland’da 24 kuyuya 44.200 litre yakıt desteği sağlanmıştır. Kırsal alanda yaşayan ve ülke içerisinde yer değiştirmek durumunda kalan insanlara 2.000 seramik su filtresi dağıtılmıştır. Suların sanitasyonu için gönüllü grupların düzenlediği 168 kampanya ile 600’ü Somaliland, 652’si Puntland’a toplam 1.252 sanitasyon malzemesi sağlanmış, 6559 su kaynağı klorlanarak insanların kullanımına sunulmuştur.

Acil ve afet durumlarında yeterli müdahalenin sağlanabilmesi ve insan kaynağını arttırabilme amaçlı çalışmalar kapsamında 35 SRCS çalışanına Ulusal Afet Müdahale Ekibi (NDRT) eğitimi, 18 gönüllü ve çalışana Bölgesel Acil Müdahale Ekibi (BERT) eğitimi, 21 gönüllü ve 3 çalışana temel ilk yardım eğitimi, 208 gönüllü ve çalışana epidemi kontrol eğitimi, 272 gönüllüye hijyen ve sanitasyon çalışmalarında görev alabilmeleri için eğitim düzenlenmiştir.

Yapılan tüm insani yardımlar, Somali Acil Yardım Projesi kapsamında 22 Eylül 2011 30 Nisan 2013 tarihleri arasında IFRC ve SRCS koordinasyonunda yürütülmüştür. Birçok devlet, özel ve IFRC üye kuruluşunun da nakdi ve ayni katkıları ile 4.448.696 CHF değerinde çalışma yürütülmüştür. (1 CHF- İsviçre Frangı = 1.06 USD Nisan 2013 verisine göre)

TÜRK KIZILAYI

Türk Kızılayı, çadır kentte sağlık merkezi çadırı kurmuş, UMKE ile birlikte sağlık hizmeti sunmuştur. Çadır kent Sağlık Merkezi’nde müdahale edilemeyen hastalar, Türk Kızılayı ve Sağlık Bakanlığı ambulansları ile Mogadişu şehir merkezinde bulunan Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Sahra Hastanesi’ne ve bölgedeki diğer hastanelere yönlendirilmiştir. Ölü hayvanların atıklarının bulaşıcı hastalıklara sebebiyet vermemesi için Wadajir’de Kemik ve Hayvan Atığı Yakma Merkezi, 3 adet yakma fırını ve gerekli ekipmanların Türkiye’den temini ile Mayıs 2012’de kurulmuştur. Hastane ve kliniklerin çevresinde oluşan tıbbi atığın uygun olmayan yöntemlerle evsel atıklar ile birlikte depolanmasının önüne geçmek ve mevcut çöp kamyonlarından birinin tıbbi atık aracına dönüştürülerek tıbbi atıkların imhası için Mogadişu valiliği ve sağlık otoriteleriyle görüşülmüş, atıkların toplanması ve imhası sağlanmıştır. Misyonunu tamamlayan Kemik ve Hayvan Atığı Yakma Merkezi, Tıbbi Atık İmha Merkezine dönüştürülmüştür. Beletweyn General Hospital Hastanesine anne ve çocuk sağlığı ilaçları, sıtma ilaçları, oral ilaçlar, enjeksiyon ilaçları ve testler olmak üzere toplam 54 kalem tıbbi malzemenin teslimatı yapılmıştır.

Türk Kızılayı, DSİ iş birliği ile çadır kentte su ihtiyacının karşılanabilmesi için 2 su kuyusu açmış, 5’er tonluk 10 su deposu kurmuş, fosseptik çukurlar inşa edilmiştir. Çadır kentte yaşayan ailelerin düzenli ve hijyenik biçimde çamaşır yıkama ihtiyaçlarının karşılanabilmesi amacıyla, 40 adet yıkama bölümü bulunan, 100 metrekarelik bir çamaşırhane tesisi inşa edilmiştir.

Yardım malzemelerinin dağıtımı için Karadeniz, Marmara, Akdeniz ve Ege isminde 4 adet dağıtım noktası oluşturulmuştur. Çadır kentte yaşayan ailelerin yemek pişirmeleri amacıyla her çadırın önüne yemek pişirme ocağı yaptırılmış; mobil fırın kurularak 8 yerel personelle, 26 Aralık 2011 tarihinden itibaren günlük ekmek üretimi yapılmıştır. Mobil fırında 45 gün süreyle uzman personel eşliğinde eğitim gören yerel personel, kendileri üretim yapabilecek seviyeye ulaşmış, 20 Ocak 2012 tarihi itibariyle de mobil fırında ekmek üretimi tamamen yerel personele teslim edilmiştir. Mobil Fırın Ünitesinde; 26 Aralık 2011 – 15 Nisan 2015 tarihleri arasında yaklaşık 10.272.232 adet ekmek üretilip ihtiyaç sahiplerine dağıtılmıştır. Mogadişu’nun Hamarweyne İlçesine 9 Haziran 2012 tarihi itibariyle mobil mutfak ünitesi yerleştirilmiş, 9 Haziran 2012 – 15 Nisan 2015 tarihleri arasında 9.881.275 kişiye sıcak yemek dağıtımı yapılmıştır.

8 Ağustos 2011’de başlayıp 29 Mart 2013 tarihine kadar süren acil yardım projesi kapsamında maddi değeri 56.881.905,72 TL (26,2 milyon USD) olan 10 uçak ve 6 gemi ile gıda ve malzeme sevkiyatı yapılmış, projenin toplam maliyeti 141.970.304,52 TL (65,5 milyon USD) olmuştur.

SOMALİ 2011 KITLIĞINA TIBBİ İNSANİ YARDIM GÖTÜREN DEVLETLER VE DEVLET KURUMLARI

Afrika Boynuzu krizinden en çok etkilenen Güney Etiyopya, Güney-Merkez Somali ve Kuzey Kenya bölgelerine dünyadan birçok devlet ve devlet kurumu insani yardım götürmüştür. Bunlar; Kanada Uluslararası Kalkınma Ajansı (CIDA), ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID), Almanya Hükümeti, Avustralya Uluslararası Gelişme Ajansı, Norveç Hükümeti, İspanya Hükümeti, İsviçre Hükümeti, Sudan Hükümeti, İtalya Hükümeti, İrlanda Hükümeti, Umman Hükümeti’dir.

A) CIDA 

Kanada Hükümeti, bölgedeki insani yardım çalışmalarını desteklemek amacıyla Aralık 2010’dan itibaren 145,1 milyon dolar ayırmıştır. Bu yardımın 25 milyon dolarını Dünya Yiyecek Programı (WFP), ihtiyaç duyan kişilere gıda yardımı sağlamak için kullanmıştır. Kanada Hükümeti, Doğu Afrika Kuraklık Yardım Fonu aracılığıyla gıda, su, sağlık bakımı ve kuraklığın neden olduğu diğer temel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla BM kuruluşlarının, Kızılhaç Hareketi’nin ve Kanada sivil toplum örgütlerinin çabalarını desteklemek için 25 milyon dolar ayırmıştır. WFP ve ortakları bölgede 7 milyondan fazla insana yiyecek temin etmiştir. UNICEF ve ortakları, beslenme tedavisi hizmetleri ile Somali’de beş yaşından küçük 400.000’den fazla çocuğa ulaşmıştır. Oxfam, yaklaşık 700.000 kişiye içme suyu sağlamıştır.

B) Almanya Hükümeti        

Alman Hükümeti’nin Somali’ye toplam insani yardım miktarı yaklaşık 33.5 milyon euro olmuştur. WFP, Somali’ye yapılan hava taşımacılığıyla dört yemek seferi düzenlemiştir. IFRC, Somali’deki ulaşılamayan bölgelere hastane kurmuş ve böylece ihtiyaç sahibi olanlar için temel sağlık hizmetleri sunmuştur. Mülteci kamplarında olmayan mültecilerin yanı sıra çocuklar için sağlık bakımı güvenli içme suyu sağlamıştır.

C) Avustralya Hükümeti

Avustralya Hükümeti temiz su, sanitasyon ve aşıların sağlanmasına; kolera ve kızamık gibi hastalıkların önlenmesine, malnütrisyonlu çocukların tedavisine yardımcı olmuştur. Ekim ayında 2,6 milyon insana gıda yardımı ile yapmış, bölgenin uzun vadeli gıda güvenliğini desteklemek için 30 milyon dolar yardımda bulunmuştur.

D) USAID

USAID, Somali’deki ihtiyacı karşılamak için Nairobi merkezli bir Afet Yardım Yanıtı Ekibi (DART) oluşturmuş, gıda, sağlık hizmetleri, temiz su, sağlık ve hijyen eğitimi sağlamış, toplam 66 milyon dolar yardımda bulunmuştur.

E)Norveç Hükümeti

Hükümet, 620 milyon Norveç Kronu değerindeki yardımını BM ve Uluslararası Kızılhaç ve diğer örgütlerin aracılığıyla en çok etkilenen bölgelere ulaştırmıştır.

F) İspanya Hükümeti

İspanya; Somali, Kenya, Etiyopya, Cibuti ve Uganda’da dağıtılmak üzere, WHO aracılığıyla 1 milyon euro yardım yaparak; gıda, su, sanitasyon ve hijyen alanında çalışmalar yapmıştır.

G) İsviçre Hükümeti

İsviçre Hükümeti Afrika Boynuzuna yaklaşık 14 milyon CHF yardımda bulunmuştur. Kuyu ve sulama şebekelerinin restorasyonu ve göçebe nüfusun hayvancılığının aşılanması, yiyecek, içme suyu ve sağlık bakımı sağlanması konusunda çalışmalar yürütmüştür.

H) Sudan Hükümeti

Somali’ye; 7 ton ilaç, 13 tıbbi ekipman, 6 ton kıyafet ve 4 ton gıda sağlamıştır. Ulusal örgütlerden bir doktor ekibi tedaviye muhtaç ailelere yardımcı olmak için Mogadişu’da kalmışlardır. Kimsesiz çocukların eğitimini ve rehabilitasyonunu sağlamıştır.                                                          

I) İtalya Hükümeti

İtalya, Somali STÖ Genç Doktorlar Derneği’ne (SOYDA) Mogadişu’nun Waberi ve Dharkenley ilçelerinde kurulan kamplarda bulunan kadınlara ve çocuklara sağlık hizmeti sunmak için destek vermiştir. SOYDA, sağlık personeli eğitmiş ve günde ortalama 230 hastayı tedavi eden iki mobil klinik hizmete açmıştır. Somali’deki kuruluşlarla ortak olarak 5 İtalyan STK savunmasız gruplar için su temini, sağlık bakımı, tarım ve gıda güvenliği ve eğitim konularındaki aktivasyon ve destek faaliyetlerinde bulunmuştur. Özellikle kadınlara önem verilmiş, şiddet ve istismar mağdurlarına psikolojik yardım sunulmuştur. İtalya, Mogadişu’nun iki büyük hastanesi olan Medine ve Keyseney’e ilaç ve ekipman tedarik etmek için Uluslararası Kızılhaç ile birlikte çalışmıştır.

J) İrlanda Hükümeti

Afrika Boynuzundaki etkilenen insanlara yardım için 2011’den itibaren 5,6 milyon euro destek vermiş, ayrıca gıda, su, sağlık hizmetleri için 3.100.000 euroluk bütçe sağlamıştır. Birleşmiş Milletlere sağlanan fonları 2,5 milyon euro’ya yükseltmiştir. 11 İrlandalı Erken Müdahale Heyeti (RRC) üyesi kıtlık boyunca bölgede çalışmıştır.                 

K) Umman Hükümeti

Umman Yardım Örgütü (OCO), Ulusal Somali Afetler Komitesi Somali Kızılayı ve Somali’deki birçok uluslararası örgüt ve yerel dernekler ile birlikte çalışmış, 720 tonluk tıbbi malzeme ve ekipmanları, gıda maddeleri, yardım malzemeleri ve çadır yardımı yapmıştır.

SOMALİ 2011 KITLIĞINA TIBBİ İNSANİ YARDIM GÖTÜREN SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI

A) Action Against Hunger

1.Beslenme Programları:

• Tedavi Edici Beslenme Programı* (TFP): ACF; Mogadishu ve Wajid’de 16 tedavi edici beslenme programı yürütmüştür. Akut malnütrisyonlu daha fazla çocuğu tedavi edebilmek için bu beslenme merkezlerinin kapasitesi arttırılmıştır.
• Orta Derecedeki Akut Malnütrisyon (MAM) için Takviye Beslenme Programı: Tedavi Edici Beslenme Programı’nda hedef alınmamış 5 yaşın altında orta derecede yetersiz beslenen çocuklara da ulaşmak amacıyla oluşturulmuştur.
• Kapsamlı Ek Beslenme Programı (BSFP): ACF, 6 ay boyunca Wajid’deki 10.000 haneyi kapsayan bir ek beslenme programını üstlenmiştir.

2. Sağlık Programları

Mogadishu’da Anne ve Çocuk Sağlık Hizmeti (MCH) ve Genişletilmiş Bağışıklama Programı (EPI)dahil olmak üzere çeşitli sağlık programları faaliyet göstermiştir. Temmuz ayında EPI kapsamında 5 yaşından küçük çocuklara, hamile ve emziren kadınlara, toplamda 2.261 kişiye aşı yapılmıştır. Ayrıca 615 hamile ve emziren kadın MCH kliniklerinde; 5 yaşın altındaki 1.298 çocuk ise polikliniklerde tedavi görmüştür. Eylül 2011 itibarıyla Wajid’de sağlık hizmeti sunan ortakların yokluğu sebebiyle ACF, TFP ile bağlantılı olacak şekilde Anne ve Çocuk Sağlığı Programı’nı kurmuştur.

3. Gıda Güvenliği ve Geçim Kaynakları

• Genel Gıda Dağıtımları (GFD): Somali’nin Bakool bölgesinde 12.500 kişiye GFD kapsamında tahıl, bakliyat, tuz ve bitkisel yağ ulaştırılmıştır.
• Geçim Kaynaklarını Destekleme Programı: Gıda, su ve gıda dışı ürünlere (NFI) erişimi arttırmak bu programın hedefi olmuştur.

4. Su, Sanitasyon ve Hijyen (WASH)

• Wajid: WASH kapsamında 8.250 kişinin yararlanması için 25 kuyu rehabilite edilmiştir. WASH programından yararlananların en az %50’sine hijyene teşvik amaçlı tanıtımlar yapılmıştır.
• Mogadishu: WASH kapsamında 6.000 kullanıcıya hizmet etmesi amacıyla 20 kuyu rehabilite edilmiş, 255.600 kullanıcının yararlanması için 526 su kaynağının faaliyete geçmesi sağlanmıştır. 81.500 kişinin yararlandığı 326 kuyu düzenli olarak klorlanmıştır.

B)AmeriCares

AmeriCares, kıtlık koşulları oluşur oluşmaz Somali’deki binlerce erişkin ve çocuk için acil tıbbi yardım ulaştırmıştır. Yapılan ilk yardım nakliyesi; kliniklerde kullanılmak üzere 15.000 hastayı tedavi etmeye yetecek miktarda temel ilaç ve malzemeleri ve ayrıca mobil tıbbi ekipleri içermiştir.

C) CARE

CARE, 1 yıl içinde 588.000’den fazla kişiye ulaşmış ve geniş çaplı bir acil durum çalışması ile akut malnütrisyon ve ölüm oranlarının azalmasını sağlamıştır. Mogadishu’daki IDP’ler içinde akut malnütrisyon oranı Aralık 2011 itibarı ile %45’ten %20’ye düşmüştür. CARE, 221.000 kişiye yiyecek sağlamış, beslenme ve geçim kaynağı desteğinde bulunmuştur. 52.000’in üzerinde insana acil durum malzemeleri sağlanmıştır. 315.000 insanın temiz suya erişimi sağlanmış, hijyen eğitimi verilmiştir.

D) Direct Relief

Krize müdahale olarak Direct Relief, dünya çapında dezavantajlı topluluklarda anne ve yenidoğan sağlığını ele alma amacı taşıyan, kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan Woman and Health Alliance (WAHA)’ı desteklemeye karar vermiştir. WAHA, Afrika’nın bu bölgesinde uzun bir geçmişe sahiptir, acil obstetrik bakım hizmetlerine erişimin artması, fistül ve doğum sonrası yaralanmaları önleme ve tedaviye erişimi arttırmaya odaklanmıştır. Kenya Halk Sağlığı Bakanlığı ve Sağlık Hizmetleri Bakanlığı ile birlikte çalışan WAHA, temel anne çocuk sağlık hizmetlerini alamayan Dadaab kampının bulunduğu Garissa Bölgesi’nin 850.000 sakinine yardımcı olmak odaklı bir strateji uygulamaya koymuştur. Anne ve çocuk morbiditesini azaltmak amacıyla bölgedeki tek üçüncü basamak hastane olan Dadaab Hastanesi’nin yanı sıra Garissa Bölgesi’ndeki 10 birinci basamak sağlık merkezinin iyileştirilmesine katkıda bulunulmuştur. Bölgesel hastanelere gerekli ekipmanları temin etmek ve ilaçları satın almak için Direct Relief, WAHA’ya 25.000 USD’lık bir hibe sağlamıştır. Buna ek olarak, temel ihtiyaçlar ve eldiven, termometre, intravenöz solüsyonlar, oral rehidrasyon solüsyonu, hastane yatakları ve otoklavlar taşımak üzere deniz taşımacılığında kullanılan bir konteyner satın almıştır. 9 ay boyunca WAHA binlerce kadına bakım hizmetleri sağlanmış ve dünyanın en büyük mülteci kampında bakıma erişimin merkezi haline gelen Dadaab Hastanesi’nde yüzlerce bebek dünyaya gelmiştir.

E) Médecins Sans Frontières (MSF)

MSF, Somaliland’daki operasyonları genişleterek, Togdheer Bölgesi’ndeki tek halk sağlığı tesisi olan Burao Genel Hastanesi’ne destek olmuştur. Doğumevine kabul oranı 3 katına çıkmış, anne ve yenidoğan ölüm oranı düşmüştür. Ceerigabo’daki bölge hastanesine destek vermekle birlikte Hargeisa’daki yerlerinden edilmiş kişiler için kamplardaki programlarını sağlık bakanlığına ve bölgedeki başka bir ajansa devretmiştir. Eylül 2011’e kadar MSF sekiz bölgede (Bay, Hiraan, Aşağı ve Orta Shabelle, Galgaduud, Aşağı Juba, Mudug ve Mogadishu) ücretsiz tıbbi bakım hizmeti vermiştir. 2011 Ocak- Eylül ayları arasında 3.049 kızamık vakası bildirilmiştir. Yaklaşık 5.000 Somalili kuraklık ve çatışmalar sebebiyle Marere Kasabası’nın köylerinden kaçmış, MSF ise bu kasabanın güneyinde ve çevresinde meydana gelen kızamık ve kolera salgınlarına karşı savaşmıştır. Sağlık personelinin güvenliği konusundaki zorluklara rağmen çoğunlukla sosyal yardım faaliyetleri ile temmuz ve eylül ayları arasında 50.000’den fazla çocuk kızamığa karşı aşılanmıştır. MSF Mogadishu’da, yarım milyondan fazla yerlerinden edilmiş insanı (IDP) barındıran dört terapötik beslenme merkezini yönetmiştir.

F) International Medical Corps (IMC)

1. Kuraklığa Acil Müdahele

Akut gıda güvensizliğinin acil durum seviyelerinde (IPC 4) olduğu 3 bölge Mudug, Galgaduud ve Benadir’de sağlık ve beslenme taraması ile su ve sanitasyon desteği sağlanmış; gıda güvensizliğinin kriz boyutlarında (IPC 3) olduğu Orta Shabelle de dahil olmak üzere mobil tıbbi klinikler kurulmuştur. Galkayo Güney Hastanesi’nde ise yetersiz beslenen çocukların ciddi tıbbi komplikasyonlarını gidermek üzere 54 yataklı bir stabilizasyon merkezi kurulmuştur. Dehidratasyondan kaynaklanan ölümleri önlemek, hayvan ölümlerini azaltmak, kolera gibi su ile bulaşan hastalıkların yayılımını azaltmak amacıyla Mudug Bölgesindeki 4 köyde 25.000’den fazla kişiye güvenli içme suyu sağlayacak su kamyonları temin edilmiştir.

2. Beslenme ve İkincil Sağlık Hizmetleri

USAID’in Afet Yardımı Ofisi (OFDA)’nin desteğiyle Güney Galkayo’nun çevre köylerinde entegre beslenme tedavisi, birincil sağlık hizmetleri (bir sağlık merkezi ve 10 birincil sağlık ünitesi ile), WASH servisleri sağlanmıştır. Galkayo Güney Hastanesi’nde yetersiz beslenen çocuklara Avrupa Komisyonu İnsani Yardım Ofisi (ECHO) ve UNICEF tarafından finanse edilen kritik ikincil sağlık bakım hizmetleri ve terapötik beslenme hizmetleri verilmiştir. Sağlanan hizmetler arasında ayaktan hastalara yönelik kullanıma hazır terapötik gıdalar ve mikro besin takviyeleri bulunmaktadır. USAID/Uluslararası Gıda Yardımı Ortaklık Programı (IFRP) ile işbirliği yaparak, ağır malnütrisyonun nüksetmesini engelleme amacı taşıyan raf ömrü uzun ve ulaşılabilir paketlenmiş gıdalar Galkayo’nun güneyindeki 5 yaşın altındaki çocuklara ulaştırılmıştır.

3. Bulaşıcı Hastalık Salgınlarının Yönetimi

Kolera ve kızamık, kötü beslenme ile birleştiğinde çocuklar için ölümcül kombinasyonlar oluşturur. IMC, desteklediği mevcut hastanelere bağlı olarak kolera tedavi tesisleri kurmuş, Galkayo’da yüzlerce kızamık vakasını tedavi etmiştir. UNICEF’ten gelen malzemeleri kullanarak Galkayo’nun merkezi ve çevre köylerinde yerel ve uluslararası partnerler ile aşılama kampanyaları düzenlemiştir. Yerinden edilmiş 56.000 insanı barındıran, Somali’nin en büyük 2. IDP kampında rutin ve acil sağlık hizmetlerini ücretsiz sunmuştur.

G) OXFAM

Mogadishu’daki tek çocuk hastanesi olan Benadir Hastanesi’ne su sağlanmıştır. Ülke çapındaki en geniş beslenme programı, ayda 12.000 çocuğa hizmet eden tedavi merkezlerinde yürütülmüştür. Çalışmalar 3 destek türüne odaklı olmuştur: Suyun temini, insanların gıdaya erişimine yardımcı olmak için nakit- tarım ve hayvancılık içeren destek programı ve 5 yaşından küçük çocukların terapötik beslenmesi. Durumu ağır olanlar terapötik beslenme programına, diğerleri ise takviye beslenme programına alınmıştır. Anne ve çocuklar kızamık, boğmaca, tetanoz gibi bulaşıcı hastalıklara karşı aşılanmıştır.

H) Save The Children

Aileler ve hayvanların sağlığı için güvenli içme suyu noktaları rehabilite edilmiştir. Çocukların hastalıklara karşı savunmasızlığını azaltmak için okullardaki öğretmen ve çocuklarla iş birliği yapılmıştır. Sağlık uzmanları, ciddi akut malnütrisyonlu çocuklara hayat kurtaran tıbbi müdahalelerde bulunulmuş, ailelerin yiyebileceği gıda paylarını aldıklarından emin olunmuştur. Geçici barınaklar ve temel ev eşyaları temin edilmiştir.

ACTİON AGAİNST HUNGER- ACTİON CONTRÉ LA FAİM (ACF)

1979’da Fransa’da bir grup entellektüel tarafından Afganistan’daki acil duruma (Afganistan’ın Sovyetler Birliği tarafından işgali) yanıt olarak kurulmuştur. Kurucular arasında doktorlar, gazeteciler ve yazarlar vardır. Özellikle felaketler ve çatışmalar sırasında ve sonrasında yetersiz beslenmenin önlenmesi, tespiti ve tedavisi yoluyla hayat kurtarmaktır. Açlığa karşı savaş konusunda dünyanın en önde gelen örgütlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Organizasyon faaliyetlerini Beslenme ve Sağlık Uygulamaları, Gıda Güvenliği ve Geçim Kaynakları, Su, Temizlik ve Hijyen, Savunma ve Farkındalığın Arttırılması olmak üzere 4 ana grupta sürdürmektedir.

YARDIM ÇALIŞMALARI YAPILAN ALANLAR

A) Beslenme ve Sağlık

ACF’nin amacı halkın temiz su, yiyecek ve sağlık hizmetlerine ulaşmasını sağlamaktır. Özellikle 5 yaşın altı çocukların, hamile kadınların ve emziren annelerin sağlık düzeyini ve hayatta kalmaları amaçlanmaktadır.

• Malnütrisyonun Analizi, Veri Toplanması: Malnütrisyonun altta yatan nedenlerini ve yetersiz beslenme prevalansını belirlemek için hem dolaylı hem de doğrudan etkili faktörleri analiz eder, değerlendirmeler yaparlar.
• Akut Malnütrisyon Tedavisi: Tıbbi komplikasyonları olmayan akut yetersiz beslenen çocuklar için lokal, erişilebilir ve ulaşılması kolay ayakta tedavi sunar, yatarak tedavi için akut malnütrisyon komplikasyonu gösteren çocukları tanımlar, Akut Malnütrisyonun Toplum Yönetimi (CMAM) yaklaşımıyla tedavi ederler.
• Yetersiz Beslenmenin Önlenmesi: Hem doğrudan hem de altta yatan nedenleri ele alan entegre bir yaklaşımla kronik ve akut yetersiz beslenmeyi önlemek için çalışırlar.

B) Su, Hijyen ve Sanitasyon

• Güvenli Suya Erişimin Sağlanması: Acil durumlarda, etkilenen bölgelere su ulaştırıp depolama tankları kurarlar. Suyun kıt veya güvensiz olduğu durumlarda kuyuları temizler, hasarlı altyapıyı rehabilite eder ve suyu ulaşılması zor köylere ve sağlık merkezlerine gönderirler.
• Sanitasyon ve Hijyene Teşvik: Bir kriz sırasında hastalık salgınlarını önlemek için, hijyen setleri dağıtır, tuvalet ve el yıkama istasyonları inşa ederler. Risk altındaki topluluklarda, su filtreleri dağıtır, insanlara el yıkama, hijyenik koşullarda yemek pişirme ve korunmuş güvenli su kaynaklarından su çekme gibi sağlıklı uygulamaları öğretirler.
• Kalıcı Değişiklikler Sağlamak: Su ve sanitasyon altyapısını kendilerinin yönetmesi için topluluk içinden su için görevli olacak ekipleri yetiştirir ve kendileri bölgeyi terk ettikten sonra sanitasyon ve hijyen uygulamalarını devam ettirmeleri için köylerde sağlık ekipleri kurarlar.

C) Gıda Güvenliği ve Geçim Kaynakları

Bu program, tarımsal üretimi desteklemek, yerel pazar faaliyetlerini hızlandırmak, girişimlerini desteklemek ve savunmasız bir topluluğun gıdaya ve gelir kaynaklarına erişimini arttırmak amacıyla tasarlanmıştır.

• Yerel İhtiyaçları Değerlendirmek: Belirli bir alanda açlığa neyin sebep olduğunu belirlemek için, kaynaklar ve geçim stratejileri hakkındaki önemli verileri toplar ve analiz ederek kapsamlı değerlendirmeler gerçekleştirirler.
• ·      Acil Durumlara Yanıt Vermek: Felaketler altyapı ve gıda maddelerini tahrip ettiğinde, ya da kuraklığın gıda üretimini aksatması durumunda, kısa vadede açlığı önlemek için gıda, nakit ve diğer maddelerin dağıtımını organize ederler.
• Uzun Vadeli Çözümler Sağlamak: Çatışmadan kurtulan ailelere yardım desteği, tarımsal toparlanma için tohumlar ve tarım araçları, gerektiğinde hayvancılık ve veterinerlik hizmetleri, küçük işletmelere yardım bu programın amacıdır.

D) Acil Yanıt

Günün 24 saati hazır acil durum ekipleri ve hazır temel tedarik stokları ile, hızlı ve hayat kurtarıcı bir yardımın ihtiyaç duyulduğunda dünyanın herhangi bir yerine iletilmesini sağlarlar.

• Acil İhtiyaçları Değerlendirmek: Bir felaketten sonra, acil durum ekipleri etkilenen nüfusun ihtiyaçlarını değerlendirir. Bu araştırmalar, en çok ne tür bir müdahaleye ihtiyaç duyulduğunu anlamaya yardımcı olur.
• Acil Yardım Sağlamak: Felaketten etkilenen topluluklara etkili ve etkin bir yardım sağlamak için yerel hükümet kurumları, STK ortakları ve toplum liderleri ile birlikte çalışırlar.
• Riskleri Önleme ve Yönetmek: Felakete eğilimli toplulukların, gelecekteki krizlere karşı dayanıklılıklarını ve risklerini yönetmek için çalışırlar. Yerel ekonomileri desteklemeye, altyapıyı geliştirmeye ve uzun vadeli gelişmeleri planlamaya yardımcı olurlar.

E) Yardım Götürülen Ülkeler

Afrika: Burkino Faso, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Cibuti, Demokratik Kongo cumhuriyeti, Etiyopya, Gine, Fildişi Sahilleri, Kenya, Liberya, Madagaskar, Mali, Moritanya, Nijer, Nijerya, Senegal, Sierra Leone, Somali, Güney Sudan, Uganda, Zimbabwe

Amerika: Bolivya, Kolombiya, Guatemala, Haiti, Nikarogua, Peru,

Asya: Afganistan, Bangladesh, Kamboçya, Gürcistan, Hindistan, Endonezya, Moğolistan, Myanmar, Nepal, Pakistan, Filipinler

Orta Doğu: Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Ürdün, Lübnan, Batı Şeria,Gazze, Suriye, Yemen

SOMALİ’YE UZANAN KARDEŞ EL: TÜRKİYE

Türkiye, tüm kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra STK’ları ile de Somali halkına yardımda bulunmuştur.

DEVLET TARAFINDAN YAPILANLAR

A) TİKA

Sağlık sektörü, gelişmekte olan ülkelerin eylem planlarının öncelikli yapı taşlarından biridir.
2011 yılında kamu kaynağı kullanılarak yapılan acil yardımların yaklaşık %30’u Somali’ye yönelmiştir. 2012 yılında ise Somali’ye yönelik kamu yardımları 47,54 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılında sağlık hizmetleri kapsamında 2 Sahra hastanesi inşası yapmış, 8 adet tam donanımlı ambulans göndermiş, 143 doktor ve sağlık personeli görevlendirilmiş, 70.786 kişiyi muayene edilmiş, 2.895 kişiyi müşahade altına alınmış, 60 cerrahi operasyon gerçekleştirilmiştir. Somali’den 41 hasta ve yaralıyı 30 refakatçisiyle birlikte Türkiye’ye getirilmiş ve tedavileri sağlanmıştır.

10.000 m² lojistik merkezi ve 5.000 m² bir malzeme deposu inşa edilmiş, 45 lojistik personel görevlendirilmiş, 12.000 kişinin barınmasına olanak sağlayacak 2.000 çadırlık bir transfer kampı kurulmuş ve kurulan her bir çadıra 5 adet battaniye, 1 adet mutfak seti, 1 adet gıda kolisinden oluşan yardım malzemeleri dağıtılmış,             5.870 küçükbaş ve 750 büyükbaş olmak üzere toplam 6.620 kurbanlık hayvan (11.120 hisse) kesimi gerçekleştirilmiş, mobil fırın ve mobil mutfaklar kurulmuş, 12 adet uçak kargo, 8 adet geminin tamamı yardım malzemesi ile doldurularak güvenlik feribotları eşliğinde Somali’ye gönderilmiş ve tonlarca gıda giyim, ilaç vb. malzeme kamplara ve halka dağıtılmış, 2012 yılında gerçekleştirilecek karayolu inşası, su temini vb. tüm altyapı çalışmaları için fizibilite raporları hazırlanmış, su kuyuları açmak üzere su sondaj makinası, kaldıraçlar ve 7 adet arazi aracının sevki yapılmıştır.

2012 yılında ise Mogadişu’nun Dikfer bölgesinde Türkiye tarafından inşa edilen sahra hastanesinde 3 uzman, 2 pratisyen doktor, 11 yardımcı sağlık personeli olmak üzere toplam 16 personel hizmet vermiştir. Sağlık ekipleri, silahlı yaralanmalar dışındaki her türlü acil duruma müdahale etmiştir. Günlük 500 poliklinik hastası muayene edilmiş, laboratuvar ve röntgen hizmetleri verilmiştir. Günlük ortalama 5 tanesi genel anestezi, 8-10 tanesi de lokal anestezi ile olmak üzere ortalama 15 civarında ameliyat yapılmıştır. Cezire Hayat Kampı’nda her gün 150 hasta muayene edilmiş; durumu ciddi olanlar, ileri tetkik ve tedavi isteyen hastalar Türkiye’ye sevk edilmiştir. 189.699 hasta tedavi edilmiş ve 1865 ameliyat gerçekleştirilmiştir. 50 ton malzeme ve 80 ton ilaç yardımı yapılmıştır. 2 set şişirilebilir sahra hastanesi ve iç donanımları sağlanmıştır. Toplam 5 ambulans, 1 midibüs ve 1 UMKE arazi aracı ile gezici sağlık hizmetleri sunulmuştur. 5 yıl süresince ortak işletilecek hastanede doktorların ve sağlık personelinin giderleri TİKA tarafından karşılanmıştır. Böylelikle Somali’de bir sağlık altyapısı oluşturulması hem de sağlık alanında insan kaynağı yetiştirilmesi hedeflenmiştir.

470 aileye acil yardım olarak kuru gıda paketleri dağıtılmıştır. 2 jeneratör, 400 bilgisayar, 100 yazıcı, 10 sondaj makinesi, kemik yakma makinesi, 120 çadır, 1.200 yastık, 2.400 battaniye, 1.132 yatak, kesintisiz güç kaynağı (UPS), fritöz, çay makinası, soğan doğrama makinası, haberleşme malzemeleri 2.301 ton şeker tedarik edilmiştir. 1 su arıtma tesisi inşa edilmiştir. Yıllardır büyük bir çevre kirliliği ve hastalık riski yaratan atık kemikleri bertaraf etmek üzere, günde 1 ton atık bertaraf kapasiteli Kemik ve Hayvan Atığı Bertaraf Merkezi tesis edilmiştir.

Temiz Suya Erişim Projesi kapsamında 19 derin sondaj kuyusu hizmete sokulmuş, muhtelif noktalara depo ve şebeke tesis edilerek çeşmeler yaptırılmıştır. TİKA ve DSİ iş birliğinde gerçekleştirilen sondaj çalışmalarının sonucunda ulaşılan su yaklaşık 126.000 kişinin ihtiyacını karşılamıştır.

B) AFAD

Somali’de yaşanan açlık ve kuraklık nedeniyle, 16 uçak ve 8 gemi ile 80 ton ilaç ve tıbbi malzeme yardımı ile 22.128 ton insani yardım malzemesini bölgeye göndermiştir. Ülkelerinde tedavi imkanı bulamayan 57 yaralı ve refakatçi Türkiye’ye getirilmiştir.

C) Sağlık Bakanlığı

Somali’de kuraklık ve kıtlık neticesinde oluşan krizde Sağlık Bakanlığı aktif görev almıştır. 2 adet sahra hastanesi kurmuş; 52 doktor, 91 sağlık personelini değişik sürelerle sahada görevlendirmiş, 70.786 Somali vatandaşını muayene etmiş, 4.098 laboratuvar ve 1.002 röntgen tetkiki gerçekleştirmiş, 2.895 hastayı müşahade altına alarak tedavi etmiştir. Ağır iklim tipi hastanesinde ameliyat hizmetleri Aralık 2011 tarihinde başlamış ve toplam 60 ameliyat gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte 115 ton ilaç ve tıbbi malzeme, 16 adet jeneratör ve 5 gezici sağlık aracını bölgeye sevk etmiştir.                                                      

SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI TARAFINDAN YAPILANLAR

A) Yeryüzü Doktorları

Yeryüzü Doktorları’nın inşa ettiği ve işletmesini yaptığı 62 yatak kapasiteli Somali Şifa Hastanesi’nde 73 personel görevlendirilmiş; 2 ambulansın tahsisatı, ortalama günlük 500 poliklinik, 20 doğum ve 10 ameliyat hizmeti gerçekleştirilmiştir. Somali Tilaberi’de Koria Haoussa Sağlık ve Beslenme Merkezi kurulmuştur. 1 doktor, 3 hemşire, 1 ebe, 1 beslenme uzmanı ve 1 eczacı görevlendirilmiştir.

Ayrıca Mogadişu Benadir Hastanesi’ne 27 sağlık personeli görevlendirilmiş ve 2011 Kasım ayı
boyunca 3.000 poliklinik muayenesi ve 65 ameliyat gerçekleştirilmiştir. 13 Somalili sağlık personeli Türkiye’de eğitilmiş, Hodan ve Lafole’de 2 Tıbbi Beslenme Merkezi açılmıştır. Somali’ye 143.135 kutu ilaç ve 16 kolilik tıbbi malzeme ve bir ailenin aylık gıda ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde kuru gıda paketleri gönderilmiştir. Somali’ye 8 tonluk tıbbi malzeme, hasta asansörleri, hasta yatakları, su deposu, morg ve muhtelif ilaçlar temin edilmiştir. 

B) İnsan Hak ve Hürriyetleri İnsani Yardım Vakfı (IHH)

252 tonu bebek maması olmak üzere un, mısır, şeker, pirinç, yağ, süt tozu, fasulye, bisküvi, konserve gıdadan oluşan 5.762 ton gıda maddesi Aşağı Shabelle, Orta Shabelle, Bay, Bakool, Hiran ve Mogadishu’daki 920.568 insana ulaştırılmıştır. Ramazan ayı boyunca 6 merkezde iftarlar düzenlenmiştir. Katar Kızılayı ile iş birliği yapılarak 3 doktor, 6 hemşire, 4 asistandan oluşan mobil klinikler ile, Mogadishu ve IDP kamplarında çoğu kadın ve çocuk olmak üzere 27.000 insanın düzenli sağlık taramaları yapılmıştır. TİKA ve Türk Havayolları iş birliği ile doğuştan kalp anomalileri olan 14 çocuk tedavi olmaları için refakatçileri ile birlikte Türkiye’ye getirilmiştir. İİlk yük gemisi, 2.000 ton gıda ve 1.466.886 euro değerinde tıbbi materyal taşımak üzere İstanbul’dan Mogadishu’ya Ekim 2011’de ulaştırılmıştır. İkinci yük gemisi 2.930 ton gıda, su kuyularında kullanılmak üzere 2.001.360 euro değerinde jeneratör ve sondaj makinesi taşımak üzere Mersin’den Mogadishu’ya Kasım 2011’de ulaştırılmıştır.

C) Kimse Yok Mu Yardımlaşma Derneği

Somali’ye 160 ton ağırlığında 7 gıda konteynırı ve 3.700 tonluk bir yardım gemisi göndermiştir.
5 aşevinde her gün 90.000 kişiye 2 öğün sıcak yemek verilmesi, 4.000 çocuğa günde 2 öğün çocuk mamasının dağıtımı gerçekleştirilmiştir.

D) Cansuyu Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği

Somali’de 5.000 ailenin yaşadığı Hart Sheikh mülteci kampında 1.500 ailenin bir aylık temel
gıda ihtiyacını karşılamıştır.

E) Türkiye Diyanet Vakfı

Önemli miktarlarda ilaç, tıbbi malzeme, gıda, giyim, vb. maddelerden oluşan insani yardım malzemesinin temin ve dağıtımını gerçekleştirmiştir.

F) BİSEG (Bir İnsan Sağlık ve Eğitim Köyleri Gönüllüler Derneği)

Somali’de; yetim, yaşlı, yatalak ve çocuklara yönelik 1.000 kişilik aş evi binası inşası, Dadaab Bölgesinde 3.500 yetim çocuk için aş evi binası inşası, Somali’de gıda ve göç yollarındaki insanlara su dağıtımı yapmıştır.

Dost Eli Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği ve Yardımeli Derneği tarafından gıda yardımı yapılmıştır.

AFETE YEREL MÜDAHALE ÇALIŞMALARI

A) AFET YÖNETİM AJANSI

Somali Başbakanı Dr Abdiweli Mohamed Ali, ülkedeki açlık durumunu değerlendirmiş ve insani yardım bakanlığı komitesinden Afet Yönetim Ajansı kurmaya karar vermiştir. Kuruluş amacı özellikle kıtlık felaketi olmak üzere afet yönetimi ve müdahalenin yapılmasıdır. Afet Yönetim Ajansı bağımsız bir kuruluştur, yönetimde yer alan kişiler bazı sivil toplum kuruluşlarında yer almıştır. Böylelikle insani yardımın siyasete alet edilmemesi ve ihtiyaç sahiplerine gereken yardımın ulaştırılması amaçlanmıştır. Hükümet, Afet Yönetim Ajansı’na yardımcı olmaları için güvenlik ve emniyet teşkilatları başta olmak üzere hükümet kurumlarına talimat göndermiştir.

B) GEÇİCİ FEDERAL HÜKÜMET (TFG)

Somali’de uzun süren çatışmalar birçok devlet kurumuna, erken uyarı ve afetlere müdahale sistemlerine büyük zarar vermiştir. Bunun üzerine 2011’deki kuraklığın devlet ayağındaki sorumluluklarını TFG üstlenmiştir. TFG Ağustos 2011’de ulusal kuraklık cevabını koordine etmek için Somali Ulusal Afet Yönetim Başkanlığı (SNDMA)’nı kurmuştur. TFG, SNDMA sponsorluğundaki su taşıtlarıyla su dağıtımı yapmıştır. Ayrıca İslam İşbirliği Örgütü (OIC) ve diğer İslami kuruluşlardan gelen yardımları dağıtmıştır. TFG yerel sivil toplum kuruluşları ile görüşmeler yapmıştır. Güney ve Merkez Somali’de TFG, bölge komisyonları ve topluluk düzeyindeki yapılarla -Al-Shabaab tarafından kurulan köy kuraklık komiteleri dahil- bir araya gelmiştir.

YARDIM FAALİYETLERİNDE BULUNAN YEREL SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI:

• SOPDDO (Somali People Displacement and Development Organization)
• NAPAD (Nomadic Assistance for Peace and Development)
• CLHE (Candlelight for Health, Education & Environment)
• HAVOYOCO (Horn of Africa Voluntary Youth Committee)

A) SOPDDO

SOPDDO profesyonel bir grup tarafından 2 Mart 2008’de kurulmuştur. Farklı bölgelere yapılan yardımlarda zorlanmamak için tüm yerel kuruluşlarla iş birliği yapmaktadır. Ayrıca UNHCR, NRC, OXFAM NOVIB, Amnesty International, UNPOS, UNICEF, Somalı Diaspora gibi kurumlarla da partnerdir. Vizyonu sonsuz barış ve büyüme sağlamak, ayrıca yerinden olmuş insanları uygun yerlere yerleştirmektir. 2011’de gerçekleşen Somali kıtlığı hakkında bilgi veren bir durum raporu yayınlamış, IDP hakkında bilgileri aktarmıştır. Rapora göre 2,023’ü insani yardıma muhtaç olan 6,605 kişi IDP kamplarına yerleşmiştir. SOPDDO; branda, çadır, battaniye ve cibinlik dağıtımı, aşılama, sağlık tesisleri kurulması, sıtmaya karşı önlem alınması gibi konularda da yardım yapılmasını sağlamıştır.

B) NAPAD

Hazırladığı projede Kuzey Gedo’da 3,355 yoksul hane halkı için temiz su sağlamayı, kuraklık döneminde insan ve hayvanların tüketebileceği stratejik su noktaları geliştirmeyi, 150 üyeye sağlık, hijyen ve su tesisleri yönetimi konusunda eğitim vermeyi hedeflemiştir. Proje ortakları yerel yönetim, köy komiteleri, yardım komiteleri ve kadınlar grubundan oluşmaktadır.

Proje için totalde 321.800 USD harcanmıştır. 20.130 kişi bu projeden yararlanmıştır. 20 sığ kuyu rehabilite edilmiş, 15 yeni sığ kuyu açılmıştır. Sağlık, hijyen ve sanitasyon konusunda bilinçlendirme yapılmış, halka bu konuda eğitim verilmiştir. Hijyen ve sanitasyon araçları sağlanmıştır. Stratejik su noktalarının sorunları incelenmiş ve rehabilite edilmiştir. Eğitim adaylar belirlenmiş, eğitim için gerekli materyal sağlanmıştır. Eğitim almış kişiler de topluma kırsal su tesisatı yönetimi, sanitasyon ve hijyen eğitimi vermişlerdir.

Proje sonucunda Kuzey Gedo’daki kırsal alanda yaşayan 3.355 yoksul haneye içme, yıkama, yemek ve diğer ihtiyaçlar için yeterli temiz su sağlanmıştır. Savunmasız popülasyonda (5 yaşın altındaki çocuklar, hamile ve emziren kadınlar) su kaynaklı hastalıkların yaygınlığı %50 azalmıştır. 4 stratejik su kuyusu onarılmış ve rehabilite edilmiştir. 150 su komitesi üyesi sağlık, hijyen ve kırsal su tesislerinin yönetimi konusunda eğitilmiştir. Hedef kırsal topluluklar arasında sağlık ve hijyen uygulamalarına ilişkin bilgiler yaygınlaştırılmıştır.

C) CLHE

Kuraklık dönemlerinde etkilenen topluluklara su taşınmasını ve 18 ‘i Sanaag ve 5’i Togdheer olmak üzere 23 dayanıklı su deposunun (Berkad) rehabilite edilmesini sağlamıştır.

KAYNAKÇA

1. UN. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: https://news.un.org/en/story/2011/07/382072-un-declares-famine-two-regions-southern-somalia
2. UNHRC. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: http://www.unhcr.org/news/latest/2011/11/4ed4fdab6/unhcr-concerned-new-restrictions-humanitarian-work-somalia.html
3. UN. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: https://news.un.org/en/story/2012/02/402302-un-says-somali-famine-over-warns-action-needed-forestall-new-crisis
4. Nature. [Online]. [cited 2018 Mart. Available from: 1) https://www.nature.com/scitable/knowledge/library/food-safety-and-food-security-68168348
5. Gökçe KOÇ AU. GIDA GÜVENCESİ VE GIDA GÜVENLİĞİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE, GELİŞMELER VE TÜRKİYE. Tarım Ekonomisi Dergisi. 2015; 21(1,2).
6. FEWS.NET. [Online].; 2012 [cited 2018 Mart. Available from: http://www.fews.net/sites/default/files/documents/reports/FSNAU%20FEWS%20NET%20Technical%20Release%20Feb%203%20Final.pdf
7. Chris Hillbruner G. When early warning is not enough—Lessons learned from the 2011 Somalia Famine. Global Food Security. 2012 December; 1(1)
8. Who.int. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: http://www.who.int/hac/crises/som/sitreps/somalia_health_cluster_bulletin_july2011.pdf
9. SOMALİ KITLIK RAPORU 2017. Ankara: Afrika Vakfı; 2017.
10. WHO Somalia Biennial Report 2010-2011. Biennial Report. World Health Organization; 2012.
11. Who Emro. [Online]. [cited 2018 Mart. Available from: http://www.emro.who.int/som
12. Who. [Online]. [cited 2018. Available from: http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf
13. UNHCR. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: http://www.unhcr.org/publications/fundraising/4fc880a70/unhcr-global-report-2011-somalia.html
14. WHO. [Online]. [cited 2018 Mart. Available from: http://www.who.int/hac/crises/horn_of_africa/who_hoa_rep_nov2011.pdf
15. Somalia Emergency Appeal Final Report. Final Report. International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies; 2013.
16. Somali İnsani Yardım Operasyonu. Türk Kızılayı; 2015.
17. Reliefweb. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: https://reliefweb.int/report/somalia/canada-helps-millions-affected-drought-eastern-africa
18. auswaertiges-amt.de. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: https://www.auswaertiges-amt.de/en/Newsroom/110808-hh-ostafrika/244800
19. foreignminister.gov.au. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: https://foreignminister.gov.au/releases/Pages/2011/kr_mr_111204.aspx?ministerid=2
20. Horn of Africa – Drought Fact Sheets. USAİD.
21. regjeringen.no. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: https://www.regjeringen.no/en/aktuelt/increased_support/id653988/
22. admin.ch. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: https://www.admin.ch/gov/en/start/dokumentation/medienmitteilungen.msg-id-40260.html
23. reliefweb. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: https://reliefweb.int/report/somalia/%E2%80%98shmoss-convoy-going-support-somalia
24. esteri.it. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: https://www.esteri.it/mae/en/sala_stampa/archivionotizie/approfondimenti/2011/12/20111215_cooperazionesomalia.html
25. reliefweb. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: https://reliefweb.int/report/somalia/t%C3%A1naiste-discusses-horn-africa-famine-response-mary-robinson
26. Reliefweb. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: https://reliefweb.int/report/somalia/sultanate%E2%80%99s-relief-somalia-today
27. CUERNO DE ÁFRICA: “ESTA EMERGENCIA SE EXTENDERÁ HASTA 2012”. Acción contra el Hambre España; 2011.
28. actionagainsthunger. [Online]. Available from: https://www.actionagainsthunger.org
29. ACF, Regional Response, 2011
30. AmeriCares, Emergecy Aid for Somalia Famine, 2011
31. IHH, East Africa Activities, 2011
32. IMC, Somalia Drought Response, 2011
33. OXFAM, Response in Somalia, 2011
34. CARE, Drought One Year Later, 2012
35. OXFAM, Food Crisis in the Horn of Africa Progress Report, 2012
36. Save the Children, One Year Later After the Catastrophe, 2012
37. Kalkınma Yardımları Raporu. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı; 2011.
38. Kalkınma Yardımları Raporu. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı; 2012.
39. REAL-TIME EVALUATION OF THE HUMANITARIAN RESPONSE TO THE HORN OF AFRICA DROUGHT CRISIS. Inter Agency Standing Committee; 2012.
40. Reliefweb. [Online].; 2011 [cited 2018 Mart. Available from: https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/Press%20release%2030%20July%20English.pdf